آرشیف

افغانستان از جمله شش کشور در جهان است که بیش‌ترین آسیب‌پذیری را در برابر تغییرات اقلیمی دارد،‌ در حالی که صفر اعشاریه هشت درصد در تولید گازهای گل‌خانه‌ای جهان نقش دارد. براساس گزارش‌های سازمان ملل متحد، افغانستان به‌شکل گسترده از تغییرات اقلیمی زیان‌مند شده و شاهد کاهش بی‌پیشینه بارنده‌گی و افزایش جنگل‌زدایی است. بسیاری از شهروندان کشور از گرمی زیاد و خاک‌وبادها در کشور شکایت دارند. ولایت‌های شمال کشور در روزهای گذشته شاهد توفان گرد‌و‌غبار بوده که تاجیکستان، اوزبیکستان و پشاور پاکستان را نیز تحت تاثیر قرار داده است. تغییر اقلیم یکی از چالش‌های جدی امنیتی در منطقه شمرده می‌شود که به ‌دلیل وضع رقت‌بار زنان و سایر شهروندان کشور از توجه دور نگه داشته می‌شود. همچنان اوچا گفته که نگرانی نسبت به کاهش برف‌باری کم‌تر از حد طبیعی و دمای بیش‌تر در سراسر افغانستان، از نگرانی‌های پا‌برجاست و با بارنده‌گی‌های ماه‌های اخیر برطرف نشده است.

افغانستان تحت سیطره طالبان در حال حاضر با بحران شدید تغییر اقلیم دست‌وپنجه نرم می‌کند. براساس گزارش‌های متعدد سازمان ملل متحد و سایر نهادهای بین‌المللی، تغییرات اقلیمی ناشی از گازهای گل‌خانه‌ای و تغییر در رطوبت و فصل بارنده‌گی برف و باران و سرازیر شدن سیلاب‌های ویرانگر، محیط زیست را در کشور به‌شدت صدمه زده و چرخه فقر و گرسنه‌گی را سریع‌تر ساخته است.

در سه سال سلطه طالبان، هیچ نوع مدیریتی در منابع طبیعی، نظارت از قطع جنگلات و گیاهان وجود ندارد و بسیاری از بته‌های طبیعی به‌شکل وحشت‌ناک از افغانستان قاچاق می‌شود. بته «یامه» یکی از گیاهان طبیعی است که در نزدیک به سه سال گذشته به‌شکل بی‌پیشینه قطع و در تولید مواد مخدر از آن استفاده شده است.

حسین‌علی، یکی از شهروندان کشور، که به دلیل نگرانی‌های امنیتی از ذکر محل زنده‌گی‌اش خود‌داری می‌کند، می‌گوید: «از زمانی که طالب آمده‌اند، مردم و قاچاق‌برها کوه‌به‌کوه به دنبال یامه می‌گردند. در این مدت هیچ یامه نمانده است. اکثریت در شب‌ها به‌شکل دزدی قطع شده است. این بته را شما نمونه فکر کنید که چه حالی بر طبیعت آورده‌اند و اگر وضعیت به همین منوال دوام کند، گیاهان طبیعی همه از بین خواهد رفت.»

همچنان شماری دیگر از شهروندان از تغییر فصل‌ بارنده‌گی در کشور ابراز نگرانی می‌کنند. آنان می‌گویند که تغییر در بارنده‌گی‌های موسومی سبب از بین رفتن حاصلات زراعتی مردم شده و امسال بسیاری از باغ‌ها در اثر ژاله و شدت باد و باران از حاصل بازمانده‌ است.

دین‌محمد، از متضرران سیلاب‌های اخیر در ولسوالی دولت‌یار ولایت غور، می‌گوید که سیلاب‌ها داروندارش را از بین برده، اما هیچ توجهی تا کنون از سوی طالبان و نهادهای مددرسان به این منطقه نشده است. او می‌افزاید: «کشت مردم مکمل از بین رفت. مردم به ‌جای گندم، شفتل کشت کردند و درخت‌ها قطع شد و هیچ حاصل نماند؛ اما موسسات به چند خانه محدود چند بوجی آرد دادند و دیگر هیچ توجهی به وضعیت محیط و مردم نشده است.»

ذبیح‌الله، باشنده شهر مزارشریف که از گرمی هوا و خاک‌‌وبادها این شهر شکایت دارد، می‌گوید: «هوا بسیار زیاد گرم شده است. هر چند مزار همیشه ملک پکه و پوستین است، اما خشک‌سالی و خاک‌وباد بر این گرمی و مشکلات مردم افزوده است. در روز گرم است و از طرف‌های دیگر خاک‌وباد خیلی اذیت‌کننده است.»

در همین حال نجیب‌الله سدید، یکی از کارشناسان محیط زیست، اخیرا در توییتی نوشته است که توفان گرد‌و‌غبار دیگری از شمال افغانستان سر‌چشمه گرفته که می‌تواند منطقه را از جنوب اوزبیکستان و تاجیکستان تا شرق افغانستان به ‌شمول کابل و پشاور پاکستان را تحت تاثیر قرار دهد.

پیش از این، دانیل اندرس، هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد برای افغانستان، افغانستان را یکی از کشورهایی خوانده که به‌شکل گسترده از تغییرات اقلیمی متضرر شده است. او افزوده که در سال‌های گذشته، افغانستان شاهد کاهش بی‌پیشینه بارنده‌گی و افزایش جنگل‌زدایی بوده است. هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل تاکید کرده که افغانستان ششمین کشور آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیمی است، در حالی که مسوول صفر اعشاریه هشت درصد از انتشار گازهای گل‌خانه‌ای به حساب می‌آید.

دفتر هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل در افغانستان (اوچا) همچنان گفته است که باران‌های اخیر در افغانستان تا حدودی نگرانی‌ها از کمبود آب را کاهش داده، اما نگرانی‌ها از انتقال «La Niña» به «ENSO» که باعث بارش برف کم‌تر از حد طبیعی و دمای گرم‌تر در سراسر افغانستان می‌شود،‌ همچنان پا‌برجاست.

افغانستان تحت حاکمیت طالبان توانایی مدیریت منابع و هماهنگ شدن با تغییرات اقلیمی را ندارد و این امر باعث می‌شود که افراد فقیر سهم بیش‌تر از درآمد اندک خود را صرف تامین آب سالم و درمان بیماری‌های ناشی از آلوده‌گی‌های آبی و زیست‌محیطی کنند. مدیریت ناسالم، نبود برنامه استراتژیک برای مقابله با تغییرات اقلیمی و سلطه طالبان در افغانستان سبب شده که تغییرات اقلیمی بر چرخه فقر و افزایش شکاف‌های اجتماعی در کشور بیفزاید. کمبود منابع، خشک‌سالی‌های پی‌هم و نبود فهم لازم از محیط زیست و تغییرات اقلیمی در رژیم طالبان، سبب جنگل‌زدایی، بیابان‌زایی و تشدید تخریب محیط زیست شده است.

از نظر بسیاری از شهروندان کشور خشک‌سالی و تغییرات زیست‌محیطی سبب دگرگونی در حاصلات زراعتی ‌شده است. بسیاری از دهقانان در جریان دو سال گذشته از نبود کشت و زراعت مناسب شکایت دارند و می‌گویند که حاصلات آنان در دو سال گذشته طعمه سیلاب‌های ویرانگر شده و اکثریت‌شان هم بیکارند.

دوست‌محمد، باشنده غور، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «خشک‌سالی و بیکاری در کنار این‌که باعث فقر گسترده و صد بدبختی دیگر می‌شود، زمینه را برای رشد گروه‌های افراطی فراهم می‌کند. جوان‌ها که بیکار باشند، هر طرف می‌روند و حتا به نان خود سرباز یک گروه می‌شوند. کاروبار نیست، ایران هم رد مرز می‌کند، بچه‌های مردم جز این‌که جذب یکان گروه شوند، دیگر راهی ندارند.»

این در حالی است که تدروس آدهانوم، دبیر سازمان جهانی صحت، در برنامه مقابله با «تغییر آب‌ و هوا»، خواستار تحول سیستم‌های غذایی به ‌سمت «رژیم‌های غذایی گیاهی بیش‌تر» شده است. به گفته او، سیستم غذایی کنونی به سلامت مردم و سیاره زمین آسیب می‌رساند. او افزوده که سیستم‌های غذایی کنونی بیش از ۳۰ درصد از انتشار گازهای گل‌خانه‌ای را تشکیل می‌دهد و باعث تقریبا یک سوم بیماری‌ها در جهان می‌شود.

دبیر سازمان جهانی صحت تاکید کرده که حرکت به سمت تغییر رژیم‌های غذایی سالم‌تر، متنوع‌تر و مبتنی بر گیاه برای مقابله با تغییرات اقلیمی در جهان ضروری است.

برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) در گزارشی گفته که بدون تشدید تلاش‌ها برای کاهش تغییرات آب‌وهوایی، تقریبا نیمی از کشورها تا سال ۲۰۸۰ با تنش متوسط تا شدید آبی مواجه خواهند شد. به گفته این سازمان، به دلیل رشد جمعیت، گسترش کشاورزی و نیازهای صنعتی، تقاضای جهانی آب از سال ۱۹۶۰ تا کنون دو برابر افزایش یافته است.

تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر باعث خشک‌سالی‌های زیادی در شماری از کشورها شده است. براساس گزارش‌ها، مکسیکو در سال ۲۰۲۳ خشک‌ترین سال تاریخ خود را تجربه کرده و خشک‌سالی ۵۵ درصد از قلمرو این کشور را تحت تاثیر قرار داده است. اروگوئه نیز با مشکل مشابهی مواجه شده بود و سر‌انجام دولت این کشور وادار شد تا وضعیت اضطراری آب را به دلیل ذخیره بسیار کم آب اعلام کند که بیش از ۶۰ درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار داده است.

برنامه توسعه سازمان ملل متحد گفته که تقویت حاکمیت و مدیریت آب برای تقویت تاب‌آوری در برابر شوک‌های مرتبط با آب‌و‌هوا ضروری است. نمونه‌هایی از شهرهایی سنگاپور و لاس‌وگاس در امریکا نشان می‌دهند که جوامع می‌توانند در شرایط کم‌آب با استراتژی‌هایی مانند جای‌گزینی چمن‌های پر‌مصرف آب، اجرای نمک‌زدایی و افزایش تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب، رشد کنند.